Balbal

Class, the “Ulysses” of James Joyce is so cerebral for us to discuss for one hour an a half. Guess, it would be better if we’ll shift to a lighter story. Lendio, are you ready?

Lendio: “Thank you sir”. Well, I don’t know if my story is going to sound with colors since this is so ordinary, he said. Nowadays where most of our thoughts are dictated by the whims and caprices of modern technology; mine would sound like a sci-fi if not oversold imagination, he he he. Jokes here. Uhm, seriously, yes; this is a personal experience. Would you mind if I tell it in vernacular? It happened here in Mindanao. I don’t like to escape all the suspense if I’ll be running out of English translations in some of its horrendous scenes, Classmates?, Sir? Well, I said, for as long as you’ll not leave us hanging, Lendio, that’s fine with me.

In silence, the class was engulfing with indifference and excitement with what Lendio is trying to share. Indeed, he started with a suspense look in his eyes and a poking question: “kinsa sa inyo ang nakahalok ug balbal?”

That made the first reply from his classmates but in a tone of a sour mockery followed by a jerky laughter from the boys. One even bothered to push a comment like “mura man gud pod kag nawong ug balbal, Lendio!” There, the academic noise ensued.

Shhhh. Boys, have Lendio finish his part.

Can you see these bruises? These scratches on my arms and few others on my back? Here, here and...Mary, please, would you be kind folding my T-shirt a bit off? Yes, can you see it? Do you think I’m making all this? Can you afford hurting yourselves and bleed just to make up stories? Huh? I don’t think Homer, Beowulf or Ulysses can do this to me! There, Lendio, gained attention and won his mates’ absorption. I admit, I was appalled, too!

This happened a week ago! During the Christmas break, I was in Titay, Zamboanga del Norte visiting my friend!

Layo kaayo ang ilang balay, tingali, murag ten hours gyod mi ga hike gikan sa highway padong sa ilang balay ayha mi naabot sa ila. Basta pag abot namo kay gabi-i naman, igo lang ko nakainom ug tubig, wala nako kakaon ug panihapon nakatulog dayon ko. Wala pod ko nila pokawa kay maulaw tingali, maong gipasagdan lang ko nila. Pakga buntag, nakita nako si Malyn, (this time he brought a peering smile on his face which everybody in the class can sense why) nga ga andam ug pamahaw. Pagtan-aw nako sa akong Cellphone, sos, alas 9 na diay sa buntag. Pero, ambot pod tong ilang lugar nga kilom-kilom pa man gihapon.

Dayon, nibangon ko. Hinayhinay kong mi duol sa kosina ug “Morning Lyn” ang akong greeting, with a smile of course, ug nakita nako ang lalom nga dimples ni Malyn samtang mitubag ug “hi, morning, sir”. Iyang lambing ang pagsampit kanako ug sir. Andam na ang atong pamahaw. “Ali, manga-on na ta”, ang sampit niya. Hmmm, ang kahumot sa nilat-ang manok nga bisaya nga dunay tanglad ug bawing daw nanuotsuot sa akong ilong ug ang akong laway daw nanglapot murag di na nako mapogngan ang akong kagutom. Nakita nako nga sa kilid sa lamisa ang priskong prutas—pinya, manga, bayabas, sabana, ug saging daw nga naglampungay sa katam-is ug sa ka prisko nga gipamatod-an sa prisinsya sa mga sulom ug pipila ka mga aliling ug anay. Ang natural nga kahomot sa nilubok nga mais, daw natural nga nanawag sapag ingon nga ani-a, punita ko, ug kan-a kay ako para nimo. Ang ilang lamisa nga binuhat sa nilalang kawayan ug rattan daw dili kabalibaran kong kini magasampit sapag lingkod alang na sa pagsugod sa pagpangaon. Pabilin nga ang tagiktik sa mga kahoy ug kawayan sa ilang nataran nakapapukaw sa akong natural nga paghigugma sa kinabuhing probinsyahon. Prisko ug bugnaw nga hangin, kaanyag sa dalagang probinsiana, ug kaputli sa batasan sa akong gisak-an, daw grasya nga nagkompleto sa akong unang hungit sa pamahaw.

“Dali na oy”, ang tawag ni Malyn. Morag dili nako ma describe totally ang nahinabo kanako adtong adlawa. Basta nindot! Ha, ha, ha. Wala madugay, samtang hinayhinay nakong gibira ang bangko, nakita nako sa purtahan sa sala nga may misolod nga hamtong nga tawo. Gihukas niya ang iyang medyo daan nang jacket ug may pagka basa kini dayon gisablay niya sa diskanso uban sa iyang buli nga kalo. “Maayong buntag, manong”, ang akong katahuran ngadto kaniya. Wala siya mo tubag pero mi tando ug may dalang pahiyom. “Ay, ikaw diay na tay?”. Dayon, “dali, mintras init pa ring sabaw”. Dayong ingon, “asa man si nanay?” ang sambat ni Malyn.

Si nong Lando, iyang tatay, mihapit sa sala ug gipatingog ang transistor radio. Tungod kay weak na ang batarya, gihapak usa kinig makaduha, adisir mitingog. Nangigham, ug midool sa lamisa human kini nanghinaw. “A, Lendio, si tatay Lando. Wala namo ga abot kagabi-i kay gabi-i napod na sila kaayo miuli kuyog ni Nanay”.

Sa akong tan-aw, naa na sa 40 pata-as ang idad sa iyang tatay. Busa sa akong tsansa, naa napod tingali sa mga 40 ang iyang nanay. Tungod kay bangason siya, kini murag kong tan-awon, gawas pa nga may pagka itomon ug taas ang mga buhok, busa mura na gyod noon siya og naa na sa 50 kapin. Hilomon pod, human siya miingon nga maayo kay nakabisita ko sa ila, padayon na kining mikaon nga nagkinamot ug dayong higop sa sabaw nga naa sa iyang yahong.

Si Malyn, kay kami gaatbang sa paglingkod, dayag sa akong mga mata ang kanindot sa iyang mga pahiyom ug ang kapola sa iyang mga ngabil daw pola pa sa mga makopa nga iyang gipatong ibabaw sa mga saging. Sa akong kapilyo, nakoha nakong isingkilsingkil ang akong usa ka tiil ngadto sa iya, ug nakadugang kini sa katam-is sa iyang mga pahiyom. “Day, Malyn...naa na imong amahan?”. Tawag gikan sa gawas. Ug wala ko masayop, tingog kato sa iyang inahan. “Dali na, Nay. Naa na siya diri, nagkaon na”. Dayon niyag tindog ug gakuha ug usa pa ka plato, gibutang kiliran sa iyang tatay. “Wa diay mo gadungan ni Nanay, Tay?” Dayong lingo-lingo ang iyang tatay dungan sa hungit ug gisundan sa paghigop sa sabaw.

Nakalitan ko, kay gawas nga lahi ang dagan sa akong utok, akong nakita nga taliwas sa akong gi expect, mas bata kaayo pa ang iyang nanay. Dili ikalimod nga maayong pagkaliwat ni Malyn. Taas, balod ug pilok, may pagkaputi, taas ang buhok ug dili ikakompara sa ubang mga taga bukid. You may not agree, sorry, classmates, pero mura gyod siya ug si Carme Martin. “Maayong buntag, Mam”, ang akong pagtahod ngadto sa iya. “Mura man sad kog maistra ana oy, ayaw kog tawgag mam, ha?” He, he, he dungan ming nangatawa ni Malyn. “Diay nay, si Lendio Sales, siya tong makausa akong nahisgutan sa inyo ni Tatay”. “Taga Iligan na siya, nag eskwela sa MSU-IIT”. “Gusto daw siyang mo experience ug bukid maong mibisita na siya diri.” Ang gi isplikar niya. “A, maayo noon”. “Timing pod kay pasko, taas ilang break”. Padayong ang mga asoy ni Malyn. Walay pagkahuman ang among mga pahiyom sa osag-osa. Sa katahom ni Malyn, dili malimod ug asa niya nakoha ang iyang katahom nga, sa dili ikalimod, ikahambing siya kang Meagan Fox kong hisgotan ang kaanyag. “No kidding, folks”, padayon pa niya.

Daghan ang among nahisgotan samtang kami naa sa lamisa. Wa lang damha, human kami nangaon, ang ulo nalang sa manok ug ang nilokot nga tanglad ang nahabilin sa pahatang yahong. Human, ga santa-iya ang iyang nanay ug tatay sa pagtindog dayog dritso sa ilang kwarto. Tungod kay gamay lang ang ilang balay, ang sala, kwarto ug kusina daw usa ra. Gibulag lang kini pinaagi sa kortina. Ang gamay nga palapag nga nakaali sa ilang diskanso maoy nakapasamot ug pagamay ini. Binuhat sa kawayan ug kugon ang ilang balay. Pero kong siya ang pahinganlon, payag kini ug dili balay. Dili nako batasan ang mangotikoti ug pangutana sa akong mga naobserbahan pero dili nako ikalimod nga nagdagan ang akong hunahuna. Kami nalang ang nahabilin sa kosina. Samtang si Malyn, nagtindog sa banggira ug nanghugas sa among kinan-an, nakalimot kong unom na diay ka dagkong saging lakatan ang akong nakaon. Kay dili ba diay ko malingaw magtan-aw nga samtang siya nagtalikod ug mingduyog sa pagkanta sa ga awop-awop nga kantang “Starry, starry night , lovers...perhaps you tell me, now” sa kantang “Vincent” nga gitugtog sa radio, usahay mapukas ang iyang daster pataas ug ubos sa iyang balingkinitan ug putting paa inig horos sa hangin. Kay may pagka nipis kini, kitang kita ang iyang natural nga materyalis pwertes. Sa hilom, makaingon kog, sigi pa, kusogkusogi pa hangin.

Lendio, I think we can escape that part! Don’t insult the intelligence of your classmates. That brought the class to laughter. There was a confession after that. Lendio admitted that they were in a serious relationship. They’re on for six months already; so is the reason for his visit.

Moving on, di nako ilimod, that was my first visit after six months of our relationship, he continued. Sa gawas sa ilang balay, samtang naglakaw mi sa palibot niini, nakita nakong daghang tanom. Well, typical sa mga balay sa bukid dunay mga bulak ug mga otan sa nataran niini labi na gyod sa mga kalabasa, okra, kamote, mga prutas ug mga gabe. Tanan nakahilirag nindot ug hapsay kayo; daw Farmville. Sa dili halayo, may gamay nga sapa ug may busay ug mga nikatay mga covercrops nga namulak haduol sa pangpang. Wow! Imagina ninyo ang tingog sa mga langgam ug langisngis sa mga sanga sa kahoy ug kawayan nga daw maoy nagpokaw sa mga alibangbang para kini padayon nga maglupadlupad sa mga tanaman. Kong poet pa unta ko, tingali og makahuman kog sulat ug usa ka librohan mga nature ug love poems. Pero matingala ka, wala koy nakita man lang nga usa ka silingan. Asa kaha sila? Imposibli pod ug wa gyod silay silingan, maskig usa, di ba?

That day, mura kog kaulion dili kay overnight raman unta ang akong plano. Akong nahibal-an sa iyang tatay nga ang nag-inusarang jeep nga moagi unta sa dili halayo sa ilang lugar, nadaot daw. Meaning, kong mopogus gyod kog uli, lain napong tungag adlaw akong i hike before ko makaabot sa highway. Nuon, nasantop sa akong ulo nga tingali kini blessing-in- disguise. Hmmm, kabalo mog ngano?
“Dio, gusto ka maligo?, adto ta sa busay”, ang sampit niya. Ug ikaw ang makabati ani nga imbitasyon, mobalibad kaha ka? Absolutely, “Tara!”, was my answer. Didto, mingaw ang busay, pero sa kakusog sa agos ug lagatak niini, daw nagasunod sa iyang natural nga tiempo, kini musiko nga nagapahupay sa akong kakapoy resulta sa akong halayong gibaktas. “Dali na!” Sa poting t-shirt ug blue nga shorts niyang gisoot, samot mibanaag ang kaanyag ni Malyn samtang siya nagkapa-kapa sa tubig. Dalidali nakong gihubo ang akong t-shirt ug mitimpasaw suot ang akong nag-inusarang shorts. Kanindot sa tubig. Pero mas mingnindot kini human nako siya masong-ay kay ako man siyang gisalom, ug sa akong pag tunga, ako misuong sa iyang tiilan ug gisip-it nako dayong sapwang sa iyang duha ka ti-il. Napuno sa agik-ik ug katawa namong duha ang mingaw ug mistiryosong sapa. Pun-an pa nga ako siyang gi ignan nga wala koy laing shorts busa iya kong gi ignan mga mopauli kong maghubo. Well, I got her permission, I removed my shorts para labhan ug para daw ma uga. I was only having my underwear but I was confident because I know that nobody was there except for the two of us. I felt like I was dreaming inside that paradise for, indeed, this could only happen in a movie, right? We had so much fun. What happened next, was just between the two of us, he... he. Opps, sorry ( Lendio showed a peace sign to me), Tood man, paspas kaayo ang oras, wala ko kabalo nga alas 12 na diay sa odto. Hayag ang palibot pero ang klima pariho gihapon kaganinang buntag. Ug sa dihang iyang gisablay ang akong shorts, ako mikawas pod sa tubig ug akong namatikdan nga may mga isda man diay pod sa tubig pero lain ang manga kolor. Abi kog mga isda sa aquarium. Daghang mga kolor pero may tag-as nga mga tunok, dagko ug baba ug lain ang mga nawong. “Wala ko mahadlok, natingala lang ko, okay?” So, while I reserve my apprehension, I bother to quip a joke to her by saying: “dako lagi inyong aquarium, asa mo nga pet shop namalit aning inyong mga isda?” And then she replied, shhhh, saba kay buyaganan raba ning among sapa. With that, I hid her request for I know what “buyag” is.

Kanindot sa tubig sa ilang lugar ug didto napono sa katawa ug mga agik-ik niya. Samtang kami nagdodakpanay ug nagtagotagoay, kalit lang nawala siya sa akong panan-aw. Natural nga ako siyang gipangita, ug sa likod sa nag timpasak nga gamay nga busay, didto akong gilili. Nindot ang ilalom sa busay, daw hinimo nga kweba ug sa solod daw gamay nga salas ug may mga dindot nga mga tanom. Sa sintrong bahin niini, may usa ka bangko nga bato nga murag hinimo para sa usa ka prinsisa. May silaw nga hayag nga daw gikan sa taas nga nagtotok sa batong bangko. Ambot ug nakalitan ba ko, sa akong paglingi ug balik, didto sa batong bangko, si Malyn akong nakitang naglingkod daw naa sa iyang trono. Pagkanindot niyang tan-awon tungod kay gawas nga taas ug nipis ang iyang puting saplot nga gisoot, may nakapatong sa iyang ulo daw koronang binuhat sa bulak. Mura gyod siyag prinsisa. Nakatali ang akong mga mata ngadto kaniya dayon iya kong gisampit sa pag-ingon: “asa ka, sir?”. Katawa ang misunod. “Dayon sa akong gingharian!”. Kanindot sa tubig; pino ug tin-aw ang mga pinisik niini. Didto, among gisaluhan ang unang kalipay nga hilabihan.

With that, have you seen a butterfly in a double-fold wings with a span of 12 inches on each of the wing? Ang Adarna look alike bird but smaller than a humming bird? A multiple colored tree leaves which flowers smell like Avon’s forest perfume? A six-legged toad with two heads and a banana which bore a single fruit in a size of a full grown “upo”? It’s colorful though but for the first timer like me, that seemed to be so weird. When I asked about them, all she told me is “ganito talaga sa amin”. I did not bother to press on for I know that my question will just lead to another question. Then we heard the sound of the “agong”. Malyn smiled at me and told me that we’re summoned home.
Okay, I admit, a “person who is inlove is totally irrational”. I was dumb but I’m lucky to be one. No questions ask, I’m absolutely under that spill, he added. This time, the class came to absolute silence, signalling for more.

Back at the house, I noticed the unusual silence. Wished to have brought an Eveready battery for the transistor radio to keep it on. She showed me the room where I could change my clothes. Inside, I noticed that there was one window facing the hill in the south and a few pictures of both local and international celebrities clipped on the nipa wall. With a single bed made from bamboo sticks, I noticed that it was quite a small place for two persons to sleep together. But early on, I’ve seen her mom and dad were in there before we left going to the “busay”. Were they able to fit in there? From where I stood, I could hardly stretch my arms to reach my towel which I hanged next to the window. So I wonder!

When I came out, my God! Nakita nako siya nagatindog dool sa ilang diskanso, soot ang nipis nga kamisita daw pariha sa ilang kortina. May pagka dirty white ug midyo loag niya kini pero angayan siyang tan-awon. Sa polbos nga iyang gigamit, bisan walay lipstick, lotaw kaayo ang iyang kagwapa. Ang kahomot sa hangin daw nagpabilin ang polbos nga nakapaalimyon niini. Sa dihang ako siyang gidool, ako siyang gihakos ug mihangyo kong muhalok, pero iyang giliktan ang akong ngabil, dungan sa pag-ingon ug: “behave, naa silang nanay ug tatay”. Ug mismo, nibalik akong katingala ug nangutana kog asa? “Ha, ha...ha, joke” maoy iyang tubag. “Nanglakaw bitaw sila”. Dayon, nangutana siya: “Dio, do you really love me?”. Sangko sa langit ug wala nay makapabag-o pa sa akong pagbati nimo Lyn, akong tubag. “Di kaha ka ma usab?”. “Basig ikaw”, ang sambat nako. “Dio, magpabilin akong magmahal ug magauban kanimo hangtod sa kahangtoran”. Well, akong gi hugtan ang akong pag gakos kaniya dayog pisnit sa iyang lomoy nga hawak.

Sa mga naghigugmaay, bahandiaanon ang matag minoto. Tanang polong may tam-is nga minsahi maski walay unod. Misunod niadto ang among paniudto. Guess what? Adobong native nga manok, tinonoang utan nga Nangka ug sinugbang isda ang among gisaluhan. Tungod kay wala ang iyang parents, medyo romantic ang among lunch. Konyari may pa hungithungit dalang litik sa aping matag subo nako niya. Mo aksyon pod siya ug hapak sa iyang kamot kon yari gusto siyang mobalos. Puno gihapon sa katawa ang ilang balay maski kami rang duha. Dayon nabati nako ang mga tunob sa kabayo ug may pipila ka mga tawo nga nangagi. Wala nako matiga-i ug pansin kay sa adobo ang akong kamot na busy ug ang akong mga mata nalansang ngadto kaniya. Karon nga kami rang duha, kahinam ug kabalisa ang akong gibati. Kahinam kay kami ra, ug kabalisa tungod sa akong mga namatikdan. Pero ako nakapangutana, kong unsang orasa mu uli iyang tatay ug nanay? “Dipindi ra nila, usahay sayo, usahay pod dugay”. Natingala man gud ko nga sa sala man unta ko natulog pero wa man ko kabati nila.

Si Malyn, tipikal nga pagka dalaga. Moprangka sa kong unsay gusto o dili niya. Tungod kay kami rang duha, igo mi salop ang kagabhion, iya nang gi andam ang kwarto. Kay gabi-i na daw iyang ginikanan mo uli, busa ako ang mogamit sa kwarto ug silang 3 ang sa sala. Tood man, sa kabugnaw sa panahon, alas 9 pa sa gabi-i, nahinanok nako. Ug sugo sa lawas, human mo alas 11, hinayhinay kong migawas sa kwarto ug miadto ko sa kusina. May pagka ngitngit, busa plano unta nako nga adto nalang mangihi sa hagdanan. Pero kay maulaw pod kong madungan nga maglagatak sa silong ang akong ihi, busa napogos kog kanaog. Lima ra noon ka ang-ang ang ilang hagdanan busa nakanaog ko dayon.

Sa dihang gi ablihan na nako ang akong zipper, klaro nako sa akong mata ang usa ka itoy nga gaatobang kanako. Wala nako pansina kay itoy ra gud. Apan sa dihang nahuman kog pangihi, nakita nako nga hinayhinay kining midako. Mibanganga ang baba ug ni ungol atobang nako. Wa ko kasabot sa akong gibati, sa akong kahadlok, ang lima ka ang-ang sa ilang hagdanan na usa nalang ka tikang nako. Niabot ko sa taas nga murag nibulag ang akong kalag sa akong lawas. Gusto kong mo singgit apan way tingug nga mogawas sa akong baba. Wa pod koy makita sa taas kay ngitngit man. Wa ko kabalo ug asang suoka natulog si Malyn, busa sa kwarto nako nagbukot ug habol. Igna kong talawan, pero bahala na, wala may nakakita.

Samtang ako gabukot, panalagsa pod kong milili sa portahan kay kortina ra may naka salipod niini. Dungog kaayo nako ang mga dagkong owang sa mga iro daw naglayog ang uban. Wala madugay, ang kagaskas ug yagabyab sa dagkong mga pako sa mga langgan ang nabati nako sa atop ug may mga kamras sa dingding nga grabe ka hagtik. May mga kabayo daw nanaglayog didto sa ilang hawanan. May mga singgit sa mga hayop ug tingog nga nagkalainlain. May daw sa babaying tigulang, bata ug hamtong nga nag nilabnotay. Samot ang akong kakolba sa dihang nabati nako ang balay nga daw mura na og matumba sa kakosug sa oyog. Tingali, nasampit nako ang katunga sa listahan sa mga santo adtong higayona. Gabalikbalik na gani ang uban sa akong kakoyaw. Walay hangin, pero daw ang balay mahugno. Sa kamingaw sa gabi-i, may mabati kang nag dangoy-ngoy ug nag-agolo’. Igo namingaw, maoy akong namatikdan mga ang akong tibook lawas grabe na kabasa. Ambot kong sa singot, basta kay pati ang habol apil ug kabasa. Samtang ako nangurog, nakita nakong hinayhinay ni awop ang lamparilya. Maski sa dyotay nga kahayag, ako gibawian pa. Nagbuntag kong wala kabalo kong ako ba nakatulog o wala. But that night, I promised never, never to return in that place again.

Classmates, are you still with me (Lendio bothered to ask)? When I woke up, as if nothing had happened that night though. There was a deafening silence all over the place. When I check my cell, it was already 8 O’clock in the morning. “Thank God, I’m alive”. I rushed to the sala to check if everything is all right. But nobody was there. I tried the window and saw their ground was in a total mess. The plants, gardens, even the vegetables were completely destroyed. Where’s everybody? In not so distant corner, near the kitchen, I saw Malyn. I couldn’t believe what I saw. She’s okay but there’s bandage on her left arm. Much as I want to ask a lot of questions, she signalled me not to. But, why couldn’t I, so I dared. There was only silence. She couldn’t say a word but deep inside her, I knew there’s a looming trouble going on. Action speaks louder than words. “Asa imong tatay ug nanay?”, “Unsay nahinabo kagabi-i?”, “Nganong naa kay bandage?” were just some of the questions that I asked but she just looked at me. This time, I saw her tears slowly dripping from her innocent eyes. I embraced her. “Malyn, tell me what happened”. I moved on. “I am willing to help you and your parents”. He continued, “we can leave this God forsaken place!” But before I could hear her answer, I saw her mother and father interring just under the furnace of their kitchen. “Walay usa sa ato ang pweding makagawas dinhi!” A stern reply coming from her father.

Nakita nako ang iyang tatay ug nanay, pariho niya, naa poy mga tagkos ang lawas. Sa kamot, tiil ug ulo ang sa iyang tatay; sa hawak ang sa iyang nanay. Sa akong kalibog, ako nakapangutana, “unsa diay mo?” Maski ug maayo ang tuno sa tingog sa iyang amahan, halatado nga kini usab nabalaka. Ug busa, samtang naglingkod ming 4 sa lamisa, sa ilang mga tonada, hinay hinay nga natubag ang akong mga pangutana.


Karon, ang iyang inahan ang nagpadagan sa among diskosyon. Kaga-bii, matod nya, tanan nimong nabati ug nakita, tinood tong tanan. Ang ero nga diha sa imong atobangan, si Malyn kato. Dili niya gusting mahadlok ka busa nagpakaitoy siya. Pero kay dool na ang maligno nga mokaon nimo, nagpakadakong ero siya para iyang maparang katong dakong “Amamarang” nga nagdagan padulong nimo. Nangisog siya aron mosaka ka ug balik sa taas ug sila ang nagbugno samtang nagdalidali kag saka. “Ang mga pagaspas sa dagkong mga pako kagabi-i sa ako tong nanay”, sumpay ni Malyn. “Nagkigbugno siya sa mga mananangal nga nanglupad uban sa mga bagwak kagabi-i”. “Si tatay ang mi atubang sa mga tigbalang nga diha nanagtipok sa tugkaran.” “Lendio, gusto ka nila!” Ug tungod kay naa ka sa among mga kamot, among obligasyon nga protektahan ka. Nia ka na, ug nahinabo na ang dapat di mahinabo, wala na mi dapat pang itago kanimo. Akong nadungog nila ang panultihon nga “mas maayong makasilingan ka ug balbal kay sa mga kawatan kay sila dili mangunay”. Sa nahinabo nako, kini akong napamatod-an.


Wala ko kasabot sa akong gibati, pero nabati nako nga mitolo ang akong luha. Loha kato sa kalooy dili sa kahadlok. Nalooy ko sa akong nakita, ug nalooy ko sa among kahimtang. “Walay usa sa ato ang pweding makagawas dinhi!” Unsay boot ipasabot ani, nga mangamatay na ming tanan? Nga dili nako pweding makauli sa Iligan? No, no, no. I’m not a supestatious person. I don’t believe in folklore. I hate myth, that’s why I failed in my Greek mythology class. Now I seemed to be talking with Edith Hamilton? Come on, Malyn, get real! My impulsive narration unto them seemed to be rhyming with a dead swan song. Little did I know that I already started shouting. This isn’t fair!


“Dio, wa pa mi matapos sa among bout isolti nimo”, padayon ang iyang tatay sa pag istorya. Karon kay adlaw man, patakaran sa mga dili-ingon nato ug mga laing pang elemental ang pag bala-an niini. Tanan, pati kami obligado mo respito aning maong patakaran. Libre ka sa tibook adlaw, walay manghilabot kanimo. Ang pinaka unod aning maong bugno, mao kamong duha ni Malyn, dili lang ikaw! Ug naminaw ako sa ilang giasoy. Akong nahibaloan nga si Malyn diay gikatakda nga ikasal sa dili ingon nato karong takdol sa bulan. Ug tungod sa akong presinsia sa ilang lugar, nabalaka sila. Kini ang hinongdan nga gikagubtan nila. Karon, matod ko, ako ba ang solbad sa ilang problema? Unsa may buhaton nako?


May gilatag sa lamisa nga mga pagkaon and iyang nanay. Nanampit siya. Ug tungod kay wala koy gana, nananghid ko nga monaog makadiyot sa silong. Ang tinood, wala ko kasabot sa akong gibati. Hugaw tan-awon ang nataran daw giagian ug baha, pero nakuha nakong baliwalaon kini. Samtang ako nagatindog, nakita nako sa dili halayo nga may mga bata nga nanagdula sa sapa. Bibo sila, busa naaghat ko sa pag duol nila ug mag obsirba. Tinood dunay mga bata ug mga dakong tawo didto. May mga nanglaba, nagsag-ub ug nangaligo pod ang uban. Busa sa akong pamati, wala diay mi nag inosara taliwas sa akong nahibaw-an. Sa pikas kilid sa sapa, may binatilyo nga nanigarilyo ug dili halayo sa busay may mga batang nanaka sa kahoy ug nanguha sa protas nga daw manga. Nalingaw kog tan-aw nila kay diha pod sa akong atbang may duha ka dalagang nang laba. Cute raba tong isa, puti pa gyod. May nabati kong nagtawag sa akong ngalan pero wala nako atimana kay nalingaw ko nila. Saglit pa, may 3 ka batan-on nga midool nako ug nangimbita ug dulag basketball sa ila. Pwes, kay dula man, naaghat ko pag uban pero kalit miabot ang tatay ni Malyn ug iya kong gi pogngan ug may gisulting dili nako masabtan ngadto nila. Iya kong gibira.


Sa dalan, iyang gi saysay nga dili to sila ordinaryong tawo. Dili to sila ingon nato. Tood, paglingi nako, sa kadaghan sa akong nakitang tawo kaganina, ni usa wala koy nakita pa. Asa diay sila?


Si Malyn ang nanghinubay sa ako-a. Ang mga dili diay ingon nato, matod pa niya, may katakos nga mo usab sa ilang mga hulagway susama sa atoa. Kana lang, kay dili sila pweding manghilabot ug mga mortal, pariho nato. Ug pariho sa tawo, naa pod diay maayo ug dautan ana nila. Katong nakita nako, mga dautan to pero, dili sila makagamit sa ilang gahom kay adlawan man. Ug akong nahibaloan, katong 3 nga akong naistorya igsoon kato sa prinsipi nga gusting magkigminyo niya. Gusto daw kong kuhaon nila kay ang prinsipi samaran, dilikado ang kahimtang human kini nagkig-away sa iyang amahan gabi-i. Sila katong nanagbugno tungod kay nagasilos kini ug nasoko kay gipakatulog ko sa ilang balay ug kay nasayod siya sa akong relation ngadto kang Malyn. Mortal nga tawo lang ang pweding moibot sa bangkaw nga mitaop sa kiliran niini. Ug walay laing mortal didtong dapita, ako ra. Now, worse came to worst, lantad na sa tanan nga ako ang mortal nga karibal sa prinsipi.


Maniwala kayo’t sa hindi, ito, papasok tayo sa exciting part. Tuloy tayo? “Yes...” the class replied.

Ambot ngano, pero wala ko batiag kagutom adtong adlawa. Igo nisalop ang adlaw, nakita nako ang iyang tatay nga may mga gipang-andam, samtang ang iyang nanay may gipangbutang sa silong ug atop sa ilang balay. Pagkagabi-i, nagtipok ming opat sa ilang sala ug may gi bobo ang iyang nanay sa akong tibook lawas. Nasingo nako nga ang halimuyak ani daw pariha sa baho adtong basa nga habol nga akong gigamit sa miaging gabi-i. “Dio, ayaw kabalaka, tubig kini sa bukal sa mga diwata, protection kini para nimo”, matod pa sa iyang nanay. “Kini ang nag protikta kanimo”. Karon ko lang nahibal-an nga siya diay ang nagbasa’ nako, abi ko man ug nakaihi ko adto. Si Loise nga nanay ni Malyn ay usa ka Hadiwata ug Haninono usab si Lando. Ang hadiwata usa ka nilalang nga ang katunga diwata ug ang laing katunga mortal, samtang ang hahinono usa ka mortal pero may katakos nga magkig istorya sa tanang clase sa elemental, dili mga ingon nato, may kinaadman, ug kabalo usab manambal. Pero, sa mata sa mga inosinting tawo, silang tanan Balbal.


Sa unang higayon, nakita nako ang mga butang nga sa salida lang nako igkita o kaha sa akong mga damgo lamang. Samtang hinayhinay nga mikitib ang bulan sa langit, silang 3 hinayhinay pod nga nausab ang mga porma ug hitsora diha mismo sa akong atobangan. Ang iyang tatay, daw hayop nga mingtikoko ug sa kalit lang nahimong usa ka dakong kabayo nga ang katunga tawo; ang iyang nanay, human misulod sa kwarto, nangitom ug nahimong pak-an, ug si Malyn: usa ka dakong itom nga ero. Mismo, ako gustong mogawas apan dili ko kalihok tungod sa akong nakita. Walay tingog nga migawas sa akong baba. Walay kabutangan ang akong kahadlok. Ningawas ang duha, pero ang ero wala mubolag kanako. Kabalo kong may gusto siyang iistorya apan dili ko siya masabtan aning aktoha.


May dakong lagubo nga akong nabati. May mga syagit nga akong nadungog sa hangin ug mga owang ug agolo sa mga iro sa silong. Ug ning tanan, wala koy nahimo. Samtang padayon ang ilang panagbugno, nakuha nakong mokamang padalong sa diskanso, ug didto nakita nako nga ang dakong kabayo, gitabangan ug bugno sa mga dagkong tawo nga naka bahag lang, pero tagsa ray mata. Ug sa dili halayo, may nahagsa nga daw usa ka dakong kwaknit ug hinayhinay nga mikamang padulong sa hagdan. Gaduda ko nga kato iyang nanay. May amamarang, tigbalang, mangagoy, tiyanak ug uban pang mga ngil-ad ug dagway nga binuhat nga nanaglayog sa ilang nataran. Nakita nako sa atop, dunay usa ka bagakay, talinis ang tumoy, ako kining gikuha, paniguro basin ug dunay modasmag nako. Ug tood, wala madugay, may daw 4 ka gagmay nga tawo nga may dalang lobid ug midasmag nako. Tungod kay ako gahapa, dali ra ko nilang nagunitan ug paspas nilang gihigot ang lobid sa akong tiil. Natural, akong gidipinsaan ang akong kaogalingon, pero samtang ako kining gibunalbunalan sa bagakay, ang lain pang 3 ang mi asdang sa kong kiliran. Sa dihang hapit nako magapos, kitang kita ko kong papano sila dinumog at isa isang nginatngat sa malaking pangil nitong itim na aso. Sa kahayag sa bulan daw kabaligtaran ang nahitabo sa nataran samtang gibahiran kini sa agulo, dingoyngoy ug owang sa mga ero sa kagabhion. Sa kalit lang, nakita nako ang usa sa 4 ka mga unano nga mingkamang padulong sa dakong ero ug iya kining gi dogsak hadool sa iyang abaga ug sa hilom daw siya nawad-an ug kosog ug hinay hinay nga naloya hangtod nga mi ubo’ nalang kini ug nag-agolo. Dayon, may nangabot nga mga tawo pero dili nimo mailhan kay nangumbitin kini sa mga bagon ug may dalang mga bangkaw ug pana. Tag-as silag mga sanina ug sila ang mitabang sa pag pakig away sa uban pang manga elemental. Nakita nako kong gi unsa pagtohog ang 3 ka unanong nagapos kanako ug ang pagbitay sa adtong usa nga nagduslak sa dakong ero.


Igo nabuntag, mingaw na ang nataran. Wala napod ang mga daotang mga elemental. Sa akong dakong katingala, sa lugar nga daghang nangatumba ug nangakatag nga manga patay, samtang gapadool na ang pagsilang sa adlaw, sila, nahimong mga tanom. Ug sa dihang maklaro na nako ang ilang mga nawong, dili ko katoo sa akong nakita; kadaghanan sa ila mga babae, tag-as ug mga sanina ug daw mga kortinang puti. Ang ilang mga nawong walay kalainan sa ato, pwera lang sa ilang nguso kay wala kini kanal-kanal. Gawas nga nindot sila tan-awon, dili sila modapat sa yota, daw pirmi silang nagalotaw sa hangin. Dayon, usa sa ila ang midool kanako. Nakaingon kog akoy toyo, apan sa dili halayo, ilang giduol ug gihaployhaploy ang samaran nga ero. Sa hilom, daw magic, ang iyang nanay Loise, nahimong tawo kigan sa pagka pak-an ug iyang tatay Lando ngadto sa pagka tawo. Grabe ka loya ang duha, ug makita nimo nga lab-as ug nagtulo pa ang dugo sa likod ni Lando. Lalom ang gininhawaan ni Loise, halatang gaantos pa kini sa iyang mga bon-og. Pero murag gikomot ang akong kasingkasing dihang nakita nakong wala mabalik sa iyang pagkatawo si Malyn.


Diwata sa pangpang ang babaying nagahaploy sa samarang ero. Siya si Diwata, Walingwaling. Sood siyang amiga ni Malyn ug sa tanang mga diwata, siya ang labaw nila ug nahimong close niya. Kauban niya ang iyang mga dama, sila ang nagkig-asdang sa uban nilang nga kontra. Ug wala pa sila, tingalig nangamatay na mi. Early on, natabangan sila sa pamilya ni Malyn sa dihang hapit nasonog ang ilang pangpang panahon sa tag-init, busa may utang kabobot-sila sa tibook pamilya. Ug si Malyn pinanga niya. Karon, ang problem, si Malyn agi sa iyang lalom nga samad, taladugon ang kahimtang. Pwede siyang mamatay ug magpabilin nga usa ka ero kong dili matambalan solod sa 24 oras.


“Shall we continue?” “Go!” Walay oras nga dapat masayang. Ug walay lain nga makahimo ani kong dili ako lanag. Busa ilang gihimo ang ritwal, sa bindisyon ug gahom ni Diwata Walingwaling, nakita nila ug asa ug unsa ang tambal. Sa halayong dapit, sa bukid sa Turno, dapat makuha nako ang prutas sa kahoy nga Ayono. Kini may usa lamang ka prutas ug ibunga lamang kini kong may bindisyon sa usa ka diwata. Halayo ang nahimotangan niini ug mortal lamang ang pweding mo kuha. Ako mismo ang mibolontaryo, dili tungod kay ako siyang gihigugma pero mibati kog obligasyon atong panahuna kay kong wala pa sila, posibling wala napod ko karon. Human sa ritwal, may gitonol nga gamay nga bato kanako si Lando. Kini daw usa ka marble pero gamay ug daghan og kolor. Matod pa niya, inig kagat sa kagabhion kinanghanglan ako kining tonlon. “Sa imong mga kamot nakapatik ang bag-ong kapalaran karon ug ang ugma”. Sa wala pako manaog, nakita nako nga si Malyn nagkorog sa kasakit ug busa samot nga nagapaisog kini kanako. Ilang gipahigda siya sa usa ka lamisa sa sala ug gipalibutan kinig mga bulak gikan sa mga dama ni Diwata Walingwaling. Walay poas ang paghilak sa iyang inahan.


Sa dalan, nasayod ko nga buntag pa kong migikan apan sa kalit lang, igo lang kong nakaliko sa unahan sa pangpang, nabati ug nakita nako ang pagdulom sa dalan. Wa nako hikalimti ang tugon ni Lando, busa akong gi ugom dayon ang batong iyang gihatag. Grabe ang kangitngit sa akong palibot, ug sa kalit lang, may usa ka kabayong puti ang midool ug kini midungo sa akong atobangan ug ako kining gisakyan. Sa batong akong giugom, nakita kong nabag-o ang tanan. Nabati nako ang tingog ni Lando ug ang kang Diwata Walingwaling nga nagsugo sa akong pagsakay. Ug kini akong gihimo. Pagkapaspas sa dagan sa kabayo, matag pamilok nako sa akong mata, lain-laing lugar na ang akong nakit-an. Pero wala ko malingaw niini kay ang akong hunahuna toa ra kang Malyn.


Nakita nako ang unang timailhan, ug akong gipahunong ang kabayo. Sa akong paglakaw, may tulay daw pariho ka gamay sa hanging bridge pero walay gunitanan. Sa hinayhinay, ako mitabok niini ug samtang ako naglakaw, nakita nako ang nindot kaayong mga tanom nga didto ko lang ig kita. Lainlaing klase sa mga langam nga nindot ug mga kolor, may mga bulak nga daw rosas pero dagko ang mga bulak, usa ka dakong waterfall nga orange ang tubig ug mga kahoy nga daghang mga bunga nga lain-lain pod ang manga kolor. Sa akong kalibog, nihonong ko sa tunga sa tulay, sa kalit lang, milihok kini. Nahimo kining dako kaayong halas nga andam mokaon kanako. “Lamat lamang kana”, kini akong nabati. “Piyonga ang imong mga mata ug padayon ug lakaw”. Ug mao ang ako gisonod. Sa akong pagboklat sa akong mata, nakita nako nga diha nako sa pikas kilid sa lalom nga pangpang. Abi nakog libre nako sa akong pagabuhaton, apan sa kalit lang, may usa ka sawa ang miharang kanako. Paspas ang iyang lihok ug sa dihang modagan na unta ko, nabati nalang nako nga iyaha nakong gilikosan. Hugot ang pagkalikos, maski pagsinggit dili ko makahimo. Pero out of nowhere, nakita nako ang dakong kabayo, iyang gilayog ang higanting sawa ug sila ang nag-away. Samtang galayog sila, siya misinggit, “padayon sa imong panaw”. Sa ako pang paglingi, nakita nako nga silang duha ang naholog sa pangpang. “Padayo...n” ang mialingaw-ngaw niyang tingog sa hangin. Pamati ko, nalisang ko ug nag-inosara ko.


Tood man, halapad kayo ang dalan nga akong nakit-an sa unhan. Sa kalapad niini, ako kining gidagan. Ug sa kalit lang, nabati nakong ako daw sa balagon gilabtikan, Tinood nabitik ko sa dagkong balagon, ug maoy akong namat-an nga ako nagbitay na sa usa sa mga sanga sa kahoy. Sa akong atbang, ang dakong bayingbaying “mantis” nga nagkaon sa usa ka ulo samtang nagatindog sa mga bokog. Sa akong kahimtang nga nabaliktad, ang akong paglaom daw nabaliktad pod kuyog niini. Pero may nakita kong mga babaing mga nagpakaputi. Misinyas kanako ug dungan nilang gisaplong ang dakong bayingbaying. Nagkig-away kini kanila pero kay daghan sila, napildi nila kini. Dayon, nakita nakong may Diwata ug gisugo ang mga balagon sa pagbutang kanako. Ug maoy nahitabo.


Dayon iyang gitudlo kanako ang usa ka kahoy sa unahan. Nag-inusara kini ug gipalibutan ug lain pang mga dagkong kahoy. Naa siya sa tunga, walay mga sanga, ug nagpormang litrang “Y”. Wala man koy nakita, ug sa dihang gitodlo na sa diwata, hinayhinay may misidlak sa tunga niini. Toa, nigawas ang akong gipangita. Apan kinahanglan nga makuha dyon kini kay sa sulod sa usa ka oras, ug dili kini makuha, kalit kining mawala. Kaha, kuhaon sa laing elemental ug gamiton kini sa laing katoyoan tungod sa gahum niini.


Paspas nakong gisaka ang kahoy apan inig abot nako sa tunga, mutaas pod ni pariho sa kataas sa iyang katunga. In short, wala koy agi. Kay kong unsa ko ka paspas, ingon ana pod ang iyang pag taas. Naloko na! Unsa may akong buhaton? Nagkig istorya ko sa akong kaogalingon. Naghimo kog kuhit, pero mao gihapong intoryaha kay dool raman unta siya, apan inig kuhit, motaas pod siya susama kataas sa akong kuhit. Sa akong kapungot, ngano man ug akong gibalibali ang kuhit ug akong gibunalbunal ug giduslakduslak sa ponoan. Ug nabati nakong miagolo ni, lugar, nasakitan diay. Ug padayon nakong gi bokbok, bunal, dogsak ug sipa hangtod nga kni midungo. “O, da. Tambal nimo”. Gi bali-bali nako ang iyang mga sanga hantod na nga kini midungo padulong nako. Ug didto, mayo nakong pagkakuha sa nag inusarang bonga. Nindot kini daw avocado pero yellowish red ang kolor ug grabe ka humot. Sa akong pagtalikod, nabati nako ang iyang pagbakho.


Sa balay nilang Malyn, mibati na silag kabalaka. Si Loise nga iyang inahan labi na kay nawala si Lando ug hapit na ang gitaknang oras. Lima nalang ka oras ang nahabilin sa iyang taning. Talagsa nalang pod moginhawa ang ero. Ang tanan ilang nakita ug namonitor tungod sa bato nga akong gitolon. May lapad silang banga’ ug daw may tubig nga didto ang tanan ilang Makita. Ug dili na maningog ang mga diwata kong iyang estoryahon. Sa sobrang kalooy sa anak, si Loise midisisyon siyang moapas. Ani nga yogto, gipili niyang mahimong usa ka dakong langam.


Niadtong panahona, pabalik nako. Igo ko nakatabok sa pangpang, nakita nako ang mga elemental nga nagkig away kanamo sa miaging gabi-i. Isog kayo sila nga nag kawaykaway sa ilang manga pana ug bangkaw. Igo lang nako nakoha ang kabayo sa iyang nabutangan, dungan na nila akong gipaulanan sa ilang mga pana. Listo ang akong kabayo, busa paspas siyang midagan. Sa kakosog sa iyang dagan dili na nako mapiyong ang akong mga mata. Wala nako kabalo ug asa mi miagi. Hangtod nga nabati nalang nako nga mihinay ang iyang dagan. Diay may tama sa bangkaw ang iyang toong tiil. Ug kay kini may hilo, kini ang nakapahinay sa kaniya. Pon-an pa nga pabakilid na ang among giagian, busa nangaligid mi. Wana kabangon ang kabayo. Kabalo ko nga gamay nalang ang oras, busa maskig nagtiniil ko, akong gidagan ang kabatoan ug tonokon nga dalan. Bitbit nako ang prutas. Wala ko kabalo kong asa ko padulong adtong panahona, basta kabalo ko nga ako gadagan sa dihang may usa ka hayop nga midagit nako. Ang mga itom nga panganod daw mitabon sa among agianan; pilit nilang gibabagan ang among lotsanan. Miagi mig dagko nga mga pangpang nga nanagpingkianay ug sa dihang nakita na nako ang pangpang diin nakaturok ang ilang balay, kalit lang nga may usa pa ka hayop ang midasmag namo. May gamay nga tawo kining sakay ug iyang giduslak ang kiliran sa langam nga nagdagit nako. Maayong pagkasamad, ug nahagbong mi. Maayo nalang gani kay nasalay ko sa mga bagon ug dili kaayo habog ang among gihagbungan.


Dalidali kong mibangon, wala nako pamati-a ang kasakit sa akong lawas ug tiil. Gidagan nako ang nahabiling distansiya padulong sa ilang balay. Lima ka minotos nalamang ang nahabilin. Wa ko kasabot sa akong nakita ug gibati pero ang tanan excited sa resulta sa akong pag-abot. Si Diwata Walingwaling mismo ang midawat sa prutas, ug sa dihang iya nang gipongil ang ponga sa prutas ug gidildil ang tumoy niini sa ngabil ni Malyn, mabati nimo ang angongol sa mga hayop nga toa sa ilang silong niadtong panahona. Kong ang oras sa mga mortal ang tan-awon, alas 3 na kato sa hapon. Sa mga elemental, ikanto ug uban pang mga dili ingon nato, kato naa na sa tungang gabi-i. Wala ko mikorap o mi isog sa akong nahimotangan sa antisipasyon nga makita nako si Malyn nga mobalik sa iyang pagkasiya. Tanan mibatig kakolba ug kahinam labi na ang mga diwata nga toa nakapalibot kaniya. Tood man, nahinabo ang dili angay mahinabo. Ang duga sa prutas dili na niya dawaton. Matod pa sa diwata, ulahi ang akong pag-abot.


Wala ko man toyoa, ako mihagulgol sa paghilak. Dungan sa pagbasol ug panghinayang, ako napahalog kaniya samtang nagsampit sa iyang ngalan. “Dili dapat ingon niani Malyn”, matod ko ngadto niya. Pero gibati ko nga dili siya patay. Sa akong honahona, naa ra siya nagpaminaw nako. Ug busa akong gihangyo ang mga diwata basin ug naa pa silay mahimo. Tingali, gibati nila ang akong sinsiridad, gipiyong ni Diwata Walingwaling ang iyang mga mata. May gilitok kining manga pulong ug sa hinayhinay nakita nako si Malyn nga inanay mibalik sa iyang natural nga postora. Hinayhinay nga nabag-o ang ero ngadto sa usa ka tawo. Nahimo saying tawo ug balik. Siya na si Malyn, ang akong hinigugma. Palakpakan ang sunod namong nabati. Nibuka sa hinayhinay ang iyang mga mata; nikitib ug may dalang pahiyom.


Gipangutana nako si Diwata Liwayway kong iya bang pagboot nga ma bag-o ang istorya sa kinabuhi ni Malyn. Ang iyang tubag, dili. Matod pa niya, ang akong mga loha nga nagatimaan sa kong dakong gugma nga natagak ug midapat sa aping ni Malyn, maoy nakapapotol sa maldisyon ug sumpa nga gibuhat sa mga elemental ngadto kaniya. Sumpa sa kadaot nga gipaagi sa samad isip ganti sa prinsipi ngadto niya. Ang akong luha, igo na nga makapapokan niini. Walay sukod ang akong kalipay nga gibati adtong panahona. Kinsay makapakgang sa gahum sa gugma?

Moving on, “asa si tatay ug nanay?” ang pangutana ni Malyn? Hilom ang tanan ug walay bisan usa kanamo ang nakatubag kaniya. Busa nangutana siya pag usab. Ani nga punto, ang diwata ang mitubag kaniya. “Wala na sila, Malyn, ilang gisakripisyo ang ilang kinabuhi aron ka matubos sa hinanaling kamatayon”. Ug didto nako nahibaloan nga katong naholog uban sa dakong sawa sa lalom nga bangin ug ang nahagsa nga langam nga midagit nako para madali ang akong pag-abot, ang iya diay katong mga ginikanan. Wala niya hipogngi ang kaugalingon, nahipoknat kini sa iyang nahimutangn, ug sa kahingawa, igo nalamang nagbakho.


Dinhi, tungod kay dako ang utang kabobot-on sa mga diwata ngadto sa iyang pamilya, siya gitigaan ug usa ka pabor. Pabor nga magmugna ug usa ka butang pinaagi sa wish. “Bweno”, matod pa sa diwata, sa dili pa moabot ang sunod nga buntag, ug sa dili pa sila mamaoli sa pangpang, matuman kini. Pero, matod pa, may kapalit o bugti usab kini. Tood man, mipiyong si Malyn, ug iyang gilitok sa iyang hunahuna ang iyang wish. Gibati nako ang kasinsiro ni Malyn, sa iyang pagpiyong nakita nako ang pagdagayday sa iyang mga luha.

Alas tres i midya sa hapon, samtang hinayhinay nga nanganaog ang mga diwata, nakita ni Malyn, dili halayo sa ilang pantawan ang nagkawaykaway niyang nanay. Kini nagasampit sa iyang ngalan, “Maly...n”. Wala madugay, misunod ug botho ang iyang tatay. Lahi na ang ilang mga panagway; nahimo silang Hadiwata ug Haninono. Ang iyang wish, natuman!

Grabing ang kalipay nga among gibati. Bisag ngotngot ug hapdos pa ang akong mga samad, wala nako ni baliha. “Bweno, Malyn ug Lendio, adto na mi, Hangtod sa sunod natong panagkita”. Ang mga diwata nanamilit. Samtang sila nagkaway sa ilang mga kamot, nakita nako ang hugot nga pag ginaksanay sa tulo. Wa ko kabalo, niapil napod diay ko sa ilang panaghilakay. Mga luha sa kalipay, tinood naba kaha kining tanan? Laktod na nga nangawala ang mga diwata.


Dili nako gusto nga maputol ang momento sa ilang paghangupay ug paginaksanay, busa sa hinay nga mga lakang, akong gikuha ang akong packbag kay gusto napod ko nga mopauli ug hinayhinay. Akong plano nga sa silong nalamang ko manamilit. Daghan sa mga tanum ang akong nakita sa nga hinayhinay nga namoswak ug namolak. Pero sa wala pa nako ni mahimo, ang iyang amahan, si Lando, ang nag offer mga manglakaw mi uban ang iyang anak. Iya ming ihatod sa lungsod aron sa sayo sa buntag, ako ug si Malyn ang magdungan ug lakaw padulong sa Iligan. Wala ko kasabot ug ngano, pero siya nagbaod nga kinahanglan nga dili mi magdugay ug dili mi dapat mangitngitan.


Tood man, paspas mi nga nanganaog sa ilang balay. Ug kay dili ko kabalo kaayo mangabayo, ako ug ang iyang tatay ang nag uban pag sakay sa usa ka kabayo, siya ug ang iyang nanay ang sa pikas. Mag alas 4 na sa hapon ug sa kalit lang, mitaligsik hantod nga mibosdak ang kusog nga ulan. Gusto unta kong mopadayon apan si Malyn nakita nakong nibalik ug kaloya. Nabalaka kong nagtan-aw sa iyang sitwasyon labi pa kay ang iyang nanay dili pa gyod kaayo baskog. Busa midisisyon kong manghunong lang usa adtong dakong kahoy. Pero mibalibad ang iyang tatay. Ug samtang kami nagpadayon, nakita nako ang dalan daw ang mga kawayan, lobi ug mga saging nangatumba sa tunga sa dalan. Grabe na ang akong kabalaka. Gusto kong mo uli sa amo nga tibook ang akong lawas. Gadagan ang akong honahona. Lalim ba unyag matombahan mig mga lobi.


Kilat, liti, ulan ug baha ang among gisagubang. Sa akong honahona, kaya namong antoson ang tanan apan ang kabayo, dili na mapugngan. Nagsigi na kini ug bahihi ug lumpat sa kalisang. Busa mihunong gyod mi sa payag 30 metros sa dili pa ang kalsada nga sa Rural transit maagian. Wala ko masayop, akong nakita si Malyn nga hinayhinay nga naloktay ug mitoay. Nalisang ang iyang nanay, ug sa dihang midool ko kaniya, dili na si Malyn ang akong nakitaan. Dili na ang Malyn nga maanyag, maabi-abihon, malambing, ug mapahiyomon. Siya usa na lamang ka lawas sa saging nga gisapnay sa iyang nagpakitabang nga nanay.


Ug ako silang gipangutana. “Ngano man ni?’. Human nga nag lingo-lingo ang iyang tatay, siya nanghupaw, ug mitudto siya sa unahan. Samtang gabakho ang iyang nanay, nakita nako si Malyn nga gigonitan sa sa duha ka elemento dili halayo sa among nahimutangan. Katong adlawa ang katapusang adlaw sa subang sa bulan. Kinahanglan nga makuha siya para makasal sila sa prinsipi nga nahigugma kaniya, kay kong dili, mawala pagbalik ang iyang ginikanan. Siya ang bugti sa wish nga iyang gihimo kapalit sa iyang mga ginikanan. Kong unsa kini kabog-at, nakita nako kini sa iyang mga luha. Pero kay nahibalo ang iyang ginikanan ani, namasin ug nagpakatakos sila nga ma usab kini pinaagi sa pagtugyan nila kanako sa ilang pinangang anak. Pinanga nila si Malyn nga sumala sa ilang asoy, kini gipanamkon sa tabang sa mga diwata. May mga lintunganay ang tanan. May mga butang usab nga dili nila kayang kontrolon ug diktahan ug nga, sa ako, lisod tugkaron. Ako kining gipugos nga akong masabtan karon.


Igo ko mahatod sa waiting shed, nag-ilis kog dalidali ug dayon silang nanamilit dayong talikod. Bakas nako sa tingog ni Loise ang kagool, panghinayang ug kasakit. Ug sa wala madugay, may miagi nga Rural Transit, ug misakay ko niini. Tungod kay basabasa ko, gipili nakong molingkod sa likod kay didto ako raman usa. Mga 10 minutos ang milabay, samtang akong gilantaw ang akong mga pangos sa kamot ug tiil, mibalik sa akong hunahuna ang akong na experience. Sa lintonganay sa istoya, akong nabalansi nga wala lang diay nakasintro sa among duha o sa iyang pamilya ang mga panghitabo. Naipit mi sa panagbangi tali sa mga Diwata, mga elemental ug uban pang mga dili ingon nato. Among kagawasan nabahiran sa ngilngig ug misteryosong pagpakigbisog nga gibugtian ug mga kinabuhi. Ang tanan alang sa gugma. Nabati pa nako ang tingog ni Malyn samtang nag humming sa kantang “Vincent” nga nanghugas sa bangira. Mitulo ang akong luha ug ako nanghinayang. Gibati nako nga si Malyn nagpakitabang, gasampit sa akong ngalan. “Bye, bye Malyn Diego ...mahal ko”. Pero, may mahimo paba ko?


Nagkahigalaay mi ni Malyn human sa gipahigayon nga Youth Encounter sa Pagadian. Nagka textmate ug hangtod nagkahigugmaay. Sa gugma, posible gyod diay ang tanan. Ug sa gugma may mga kabag-uhan. Balbal, nganong Balbal? Pangutana tubag human sa laing pangutana. Lahi ang akong nahibaloan bahin sa balbal. Wala nako toyo-a, sa akong paglingi sa bintana, nakita nako ang imahi ni Malyn sa samin nga gadagayday sa iyang mga inosinting aping ang mga luha. Mga luha nga akong nakita niadtong iyang gilitok ang pangaliba para sa iyang mga ginikanan. Lakbit didto, may mga itom nga mga kabayo nga may karwahi nga gigoyod niini ug gisundan sa mga lalaking may mga sulo’ ug mga babaying nakaputi ang mga sanina. Silang tanan murag nagalutaw sa hangin ilalom sa bagang kakahoyan. Sa bungtod nga akong gigikanan, nahimo kining daw syodad nga pwerte kahayag nga may mga silak sa mga gahiganting mga suga nga nagwara-wara sa ibabaw ug kilid niini. Katingalahan sa tanang katingalahan kay sa bungtod may nahimong usa ka dakong puti nga kastilyo daw gingharian sa sinaunang panahon. Klaradong may gipahigayon nga dakong kasaolugan. Nangmalik mata kaha ko? Pag-abli nako sa akong N1200, nasayod ko nga kini maglobat sulod lamang sa tolo kaadlaw. Akong gi scroll down ang calendar, taas ang uswag sa pitsa ug adlaw. Akong nakita, naka full bars! Kato ang pitsa sa katapusang subang sa bulan. So while reflecting sa mga nahinabo, sugod sa unang adlaw hangtod sa akong pagsakay sa bus, dili nako matakdo ang tanan. Kusog ang dagan sa sakyanan, romantiko ang music sa bus and my thoughts “were coming back to me now”. I love her so much. Yes, I love her very much. I used reason-based logic that time. Why not? Six months love affair?

The school bell rung! “Oppps, classmates, hold still! I don’t want you to go home with a cerebral constipation. I was carried away by my emotion”. One minute, Lendio continued. Then he followed the lead. His tone is cautious this time.

Oh, Malyn, asa ka? “Dio, magpabilin akong magmahal ug magauban kanimo hangtod sa kahangtoran”. Diha mismo, gibatig aras ang akong tutonlan. Dungan sa akong pag-ubo, nabati nako nga may migawas sa akong baba’. Kini ang bato. Ako kining gikomkom, ug sa kalit, hilom nabag-o ang tanan diha sa akong palibot ug ang sa akong panumduman. Gibati kog katugnaw, kakapoy ug kaloya; pero sa akong kaugalingon banaag ang kalipay. Kabalo mo’g ngano? May familiar kong tingog nga nabati, midungan sa awit sa musiko sa bus nga nag kanayon: “Starry, starry night, lovers.... you.” dayon siya nangutanag: “asa ka, sir?”

Submited by

Thursday, May 5, 2011 - 02:00

Prosas :

No votes yet

edgareslit

edgareslit's picture
Offline
Title: Membro
Last seen: 12 years 42 weeks ago
Joined: 05/05/2011
Posts:
Points: 157

Add comment

Login to post comments

other contents of edgareslit

Topic Title Replies Views Last Postsort icon Language
Ministério da Poesia/Intervention Before you say I do 0 2.017 06/06/2011 - 02:54 English
Ministério da Poesia/Dedicated Dapitan City 0 1.801 05/16/2011 - 09:15 English
Prosas/Comédia The Gift (Balbal-2X) 0 2.045 05/16/2011 - 04:43 English
Prosas/Drama The Gift (Balbal-2X) 0 3.217 05/16/2011 - 04:24 English
Prosas/Saudade The Gift (Balbal-2X) 0 4.025 05/16/2011 - 04:18 English
Prosas/Fábula The Gift (Balbal-2X) 0 4.197 05/16/2011 - 04:16 English
Prosas/Tristeza The Gift (Balbal-2X) 0 3.976 05/16/2011 - 04:14 English
Prosas/Teatro The Gift (Balbal-2X) 0 4.200 05/16/2011 - 04:09 English
Prosas/Terror The Gift (Balbal-2X) 0 3.986 05/16/2011 - 04:06 English
Prosas/Drama The Gift (Balbal-2X) 0 7.517 05/16/2011 - 04:02 English
Fotos/Others Bahay Ko 0 2.490 05/13/2011 - 06:56 English
Prosas/Thoughts The Epilogue (Balbal-5) 0 4.818 05/13/2011 - 06:47 English
Ministério da Poesia/Aphorism Crossroads 0 1.969 05/13/2011 - 06:37 English
Prosas/Drama The Disclosure (Balbal-4) 0 4.481 05/12/2011 - 03:32 English
Ministério da Poesia/Joy Child's Prayer 0 1.823 05/12/2011 - 03:23 English
Poesia/Intervention Legacy Lingers 0 2.212 05/10/2011 - 01:31 English
Prosas/Teatro The Quest (Balbal-3) 0 10.817 05/09/2011 - 03:00 English
Prosas/Romance The Gift (Balbal-2) 0 4.216 05/09/2011 - 02:50 English
Ministério da Poesia/Friendship Midsummer chill 0 1.725 05/05/2011 - 08:14 English
Ministério da Poesia/Friendship Midsummer chill 0 1.757 05/05/2011 - 08:11 English
Ministério da Poesia/Haiku Haiku 1(Mourning song) 0 1.582 05/05/2011 - 08:03 English
Ministério da Poesia/Aphorism A Question that wakes 0 1.855 05/05/2011 - 07:57 English
Ministério da Poesia/Passion Imposed Victim 0 1.676 05/05/2011 - 07:44 English
Ministério da Poesia/Dedicated Voice in a bottle 0 1.612 05/05/2011 - 07:39 English
Ministério da Poesia/Dedicated Voice in a bottle 0 1.736 05/05/2011 - 07:38 English